Tungkol sa mga STI - About STIs (Filipino)

Ano ang STI (What is an STI?)

Ang mga nakakahawang impeksyon sa pakikipagtalik (mga STI) ay mga impeksyon na naipapasa ng isang tao sa isa pang tao sa pamamagitan ng sekswal na pakikipag-ugnayan.

Ang sekswal na pakikipag-ugnayan ay nangangahulugang:

• pakikipaghalikan
• paghawak o pagkikiskis ng mga ari
• oral na pakikipagtalik (bibig sa ari)
• pakikipagtalik (titi sa puki, titi sa puwit)
• paggamit ng mga laruan sa pagtatalik (sex toy)

Ano ang mga pinakakaraniwang STI (What are the most common STIs?)

Ang mga pinakakaraniwang STI ay:

• chlamydia
• genital warts at HPV
• herpes (cold sores)
• gonorrhoea
• syphilis
• hepatitis A, B at C
• HIV

Alamin pa ang tungkol sa mga STI (Find out more about STIs)

Paano ka makakakuha ng STI (How do you get an STI?)

Maaari kang makakuha ng STI sa pamamagitan ng pakikipagtalik nang hindi gumagamit ng condom.

Mas malamang kang magkaroon ng STI kung nakipagtalik ka nang hindi gumagamit ng condom sa:

• mga kaswal na kapareha - ang isang kaswal na kapareha ay isang tao na nakikipagtalik ka, ngunit wala kayong relasyon o hindi mo masyadong kakilala. Mas marami kang kaswal na kapareha, mas mataas ang panganib na magkaroon ka ng STI
• mga kapareha na nakipagtalik nang hindi gumagamit ng condom sa iba pang kaswal na kapareha
• mga kapareha sa ilang bansa sa labas ng Australia
• mga kapareha na nakipagtalik nang hindi gumagamit ng condom sa ilang bansa sa labas ng Australia
• mga kapareha na gumagamit ng mga itinuturok na droga

Mas mataas rin ang panganib sa mga STI ng mga lalaki na nagsagawa ng anal sex nang nang hindi gumagamit ng condom sa iba pang lalaki.

Paano mo malalaman kung mayroon kang STI (How do you know if you have an STI?)

Walang anumang senyales o sintomas ang ilang STI, kaya maaari kang magkaroon ng STI nang hindi mo alam. Nangangahulugan ito na maipapasa mo ang STI sa isang sekswal na kapareha at hayaan din silang magkasakit.

Nagpapakita ng sintomas ang ilang STI sa paligid ng iyong mga ari. Ang mga ari ay:

• titi
• bayag/itlog
• puki
• vulva
• puwit

Kabilang sa mga sintomas na ito ang:

• pagpapantal o pangangati ng ari
• hindi karaniwang nana mula sa titi, puki o puwit
• paghapdi kapag umiihi ka
• mga sugat, paltos o pagnanaknak
• pamamaga o mga bukol sa balat
• pagkirot sa mga ari o puson
• pagdurugo pagkatapos ng pakikipagtalik

Gaano kalala ang mga sintomas ko? (How urgent are my symptoms?)

Ano ang pagsusuri sa STI (What is an STI test?)

Pagsasagawa ng pagsusuri sa STI ang tanging paraan para malaman kung mayroon kang STI:

• pagsusuri ng ihi - kakailanganin mong umihi sa isang lalagyan
• pagsusuri ng dugo - kukuha ng ilang dugo mo ang isang nars o doktor
• pagsusuri ng swab - gagamit ng isang swab ng bulak ang isang nars o doktor para kumuha ng susuriing sample mula sa iyong mga ari, puwet o bibig

Sasabihin sa iyo ng doktor mo kung anong pagsusuri ang dapat mong isagawa. Tatagal ng 1 hanggang 2 linggo para makuha ang mga resulta ng pagsusuri.

Saan ako pwedeng magpasuri? (Where can I be tested?)

Kailan ka dapat magpasuri (When should you be tested?)

Dapat kang magpasuri sa STI kung:

• kung nakipagtalik ka nang nang hindi gumagamit ng condom
• mayroon kang anumang sintomas ng STI
• nag-aalala ka na baka mayroon ka nang STI
• nabutas o nalaglag ang iyong condom habang nakikipagtalik
• nakipagtalik ka o ang iyong kapareha sa ibang tao
• nakikipaghiraman ka ng mga karayom, hiringgilya at kutsara para magturok ng droga

Ano ang mga kailangan kong pagsusuri? (What tests do I need?)

Gaano kalala ang mga sintomas ko? (How urgent are my symptoms?)

Ano ang puwede mong gawin kung positibo ang iyong pagsusuri? (What can you do if your test is positive?)

Ang isang ‘positibong’ resulta ay nangangagulugang mayroon kang STI. Bibigyan ka ng gamot ng iyong doktor para gamutin ang STI.

Magagamot at gumagaling ang karamihan sa mga STI na sanhi ng bakterya. Nangangahulugan ito na kapag natapos na ang iyong gamutan, mawawala na sa katawan mo ang impeksyon at hindi na maipapasa sa isang sekswal na kapareha.

Magagamot ngunit hindi gagaling ang ilang STI na sanhi ng virus. Nangangahulugan ito na kapag tapos ka na sa gamutan, wala na ang mga pisikal na sintomas ng virus, ngunit mananatili ang virus sa iyong katawan at maipapasa pa sa isang sekswal na kapareha.

Kanino mo dapat ipaalam ang resulta ng iyong pagsusuri (Who do you need to tell about your test results?)

Dapat mong sabihin sa iyong mga sekswal na kapareha kung mayroon kang STI, upang makapunta sila sa kanilang doktor para magpasuri.

Kung hindi nasuri o hindi uminom ng gamot sa STI ang iyong mga sekswal na kapareha, kailangan mong panatilihing sa inyo lang maililipat ang STI.

Hindi mo ito kailangang sabihin sa iyong:

• boss
• mga kasama sa trabaho
• mga kaibigan
• pamilya

Maaaring mahirap makipag-usap sa iyong mga kapareha tungkol sa mga STI, ngunit puwede kang gumamit ng online na sanggunian na tinatawag na Ipaalam sa Kanila para tulungan kang alinman sa masabi mo sa iyong sekswal na kapareha o nang hindi nagpapakilala tungkol sa ilang mga STI.

Maaari ka ring magtanong sa iyong doktor kung matutulungan ka nila. Nagbibigay ng impormasyon ang Ipaalam sa Kanila para tulungan ang mga doktor na matulungan ka.

Paano ginagamot ang mga STI (How are STIs treated?)

Kailangan mong makipagkita sa iyong soktor para magsagawa ng regular na mga pagsusuri sa STI para matiyak na nananatili kang walang STI.

Madaling magamot ang karamihan sa mga STI gamit ang gamot tulad ng mga antibiotic. Pagkatapos ng gamutan, hindi mo na maipapasa ang STI sa kahit kanino pa.

Magagamot ngunit hindi gagaling ang ilang STI gamit ang gamot. Makakatulong ang gamot na kontrolin ang STI sa iyong katawan at tulungang pigilan ang mga sintomas. Kakailanganin mong pamahalaan ang STI at ang iyong sekswal na pakikipag-ugnayan. Matatalakay sa iyo ng iyong doktor kung paano ito gawin.

Kung hindi nagamot ang mga STI, puwede kang magkaroon ng mga pangmatagalang problema sa kalusugan tulad ng pagkabaog at patuloy mong maipapasa ang STI sa iyong mga sekswal na kapareha. 

Paano mo matitiyak na hindi ka makakahawa ng STI sa ibang pang tao? (How can you make sure you don't give an STI to someone else?)

Palaging gumamit ng condom kapag nakikipagtalik

Kung magkaroon ka ng STI, huwag munang makipagtalik hanggang nakapagpasuri ka na at ang iyong mga sekswal na kapareha sa isang doktor at nakatapos ng gamutan sa STI.

Paano mo maiiwasan ang mga STIs (How can you avoid STIs?)

Ang pinakamagandang paraan para iwasang magkaroon ng STI ay gumamit ng condom sa tuwing nakikipagtalik.  Kailangan mo ring:

• makipag-usap tungkol dito
• magsagawa ng ligtas na pakikipagtalik
• regular na magpasuri ng kalusugang sekswal

Makipag-usap tungkol dito

Matuto kung paano makipag-usap sa iyong mga kapareha tungkol sa kalusugang sekswal.

Maging bukas sa iyong mga sekswal na kapareha tungkol sa iyong sekswal na nakaraan at kalusugan. Walang masamang itanong sa kanila kung nagkaroon sila ng STI o nagpasuri kamakailan.

Magsagawa ng ligtas na pakikipagtalik

• Kung mayroon kang mga sintomas o ang iyong sekswal na kapareha, huwag hawakan o kiskisin ang bahaging iyon.
• Kung sa tingin mo ay may STI ka, huwag makipagtalik ulit hanggang nakapagpatingin ka sa doktor.
• Gumamit ng mga condom para sa vaginal (sa puki), anal (sa puwit) at oral (sa bibig) na pakikipagtalik. Palaging tingnan ang petsa kung kailan dapat gamitin, dahil madaling mabutas ang mga lumang condom.
• Gumamit ng dental dam (isang manipis na plastik na pang-harang) para sa oral sex.
• Gumamit ng pampadulas na batay sa tubig para bawasan ang pagkakataong mabutas ang condom o dam. Huwag gumamit ng Vaseline o langis na pang-masahe dahil nakakanipis ito ng condom o dam.
• Gumamit ng bagong condom o dam tuwing nakikipagtalik (kahit pa hindi ka nilabasan o ang iyong kapareha). Huwag kailanman hugasan ang condom at gamitin ito ulit.
• Kung nakikipagtalik sa mahigit isang tao (tatluhan o grupong pakikipagtalik), palitan ang condom o dental dam sa bawat tao.
• Kapag gumagamit ng mga laruan sa pakikipagtalik sa isang tatluhan o pang-grupong pakikipagtalik, gumamit ng bagong condom sa bawat tao.

Regular na magpasuri ng kalusugang sekswal

• Kung madalas kang makipagtalik sa mga bago o iba’t ibang kapareha, regular na magpasuri ng kalusugang sekswal kada tatlong buwan.
• Kung may napansin kang anumang sintomas o senyales ng STI, magpatingin sa isang doktor. Huwag muling makipagtalik hanggang nakapagpasuri sa isang doktor at nakatapos ng iyong gamutan.

Saan ako makakakuha ng tulong (Where can you get help?)

• Bumisita sa isang serbisyo ng kalusugang sekswal na malapit sa iyo
• Bumisita sa iyong lokal na doktor
• Bumisita sa iyong sentrong pangkalusugan ng lokal na komunidad